Kodeks Cywilny reguluje kwestię rozrządzeń na wypadek śmierci – czyli testamentów (art. 943 – 968 KC). Ustawa zawiera kluczowe elementy dotyczące testamentu, takie jak:
Kto może sporządzić testament?
- zgodnie z art. 944, testament może sporządzić każda osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu natomiast nie można sporządzić – ani odwołać – przez przedstawiciela, z uwagi na fakt, iż jest to jednostronna czynność prawna, w której testator osobiście i zachowując szczególną formę, dokonuje rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Jakie są formy testamentu?
- Kodeks cywilny określa różne formy testamentu, w tym testament:
- notarialny (art. 951),
- testament holograficzny (art. 952),
- testament allograficzny (art. 953),
- testament ustny (art. 954).
Każda forma ma swoje własne wymogi, które muszą być spełnione, aby testament był ważny.
Jakie są zasady dziedziczenia?
- testament pozwala określić, kto i w jaki sposób odziedziczy majątek po śmierci spadkodawcy – bądź zostanie go pozbawiony.
Jednakże pod uwagę należy wziąć fakt, iż w niektórych przypadkach istnieją pewne ograniczenia rozporządzania swoim majątkiem na wypadek śmierci. Otóż w roli przykładu, zgodnie z art. 931, pewne osoby, takie jak małżonek czy dzieci zmarłego, mają prawo do tzw. zachowku – czyli minimalnej części spadku, niezależnie od tego, co jest napisane w testamencie.
Czy można odwołać bądź zmienić testament?
- zgodnie z art. 957, testator może w dowolnym momencie odwołać lub zmienić swój testament osobiście.
Przepisy Kodeksu cywilnego odpowiadają również na pytanie: kiedy testament jest nieważny?
Kiedy testament jest nieważny?
W polskim prawie testament jest nieważny w kilku określonych sytuacjach:
1. Niewłaściwa forma testamentu
Pierwszą przyczyną nieważności testamentu jest niewłaściwa forma. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym, testament musi spełniać określone formalności, które różnią się w zależności od formy testamentu:
a) Testament notarialny – musi być sporządzony przez notariusza.
b) Testament holograficzny (pisemny) – musi być napisany i podpisany własnoręcznie przez testatora.
c) Testament allograficzny – musi być sporządzony na piśmie, podpisany przez testatora i dwóch świadków.
d) Testament ustny – jest możliwy tylko w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak zagrożenie życia testatora. Musi być sporządzony przed dwoma świadkami.
2. Brak zdolności do sporządzenia testamentu
Osoba, która sporządza testament, musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych.Jeżeli testator w chwili sporządzania testamentu był w stanie uniemożliwiającym swobodne albo świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli, testament jest nieważny.
3. Przymus lub błąd
Jeżeli testament został sporządzony pod przymusem, groźbą lub pod wpływem błędu, jest to przyczyna nieważności.
4. Testament, który nie został sporządzony osobiście
5. Testament sporządzony wspólnie z inną osobą
Przyczyny nieważności testamentu nie mogą być podnoszone po upływie trzech lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynach nieważności – w każdym razie, po upływie dziesięciu lat od otwarcia spadku.
Czy unieważnienie testamentu jest możliwe?
Unieważnienie testamentu może być możliwe, jednak łatwość tego procesu zależy od formy sporządzenia testamentu. Najprostsze jest wykazanie błędów formalnych, takich jak brak daty lub własnoręcznego podpisu w przypadku testamentu holograficznego bądź niespełnienie wszystkich wymogów w przypadku testamentu allograficznego. Testament notarialny, ze względu na swoją specyfikę, jest najtrudniejszy do unieważnienia, chociaż nie jest to całkowicie niemożliwe.
Marek Kowalewicz
Adwokat
