W naszej Kancelarii znajda Państwo pomoc prawną dotycząca następujących zagadnień w sprawach spadkowych:
- przyjęcie bądź odrzucenie spadku
- stwierdzenia nabycia spadku w drodze ustawy i na podstawie testamentu
- sprawy o zachowek
- wydziedziczenie
- doradztwo prawne przy sporządzaniu testamentu
- podważenie testamentu
- dział spadku
- uzyskiwanie zgody sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich
Kto ma prawo do dziedziczenia spadku? Jakie prawa ma spadkobierca? Czy można unieważnić testament? Na te i wiele innych pytań odpowie Adwokat Marek Kowalewicz. Prawo spadkowe to obszerny dział prawa cywilnego, który wskazuje kto dziedziczy prawa i obowiązki majątkowe po śmierci ich właściciela. Niestety zdarza się, że tego typu sprawy bywają niezwykle skomplikowane i bez pomocy doświadczonego adwokata trudno dojść do porozumienia.
- Usługi z zakresu prawa spadkowego
- Co wchodzi w skład spadku
- Prawa i obowiązki majątkowe
- Kto może być uprawniony do dziedziczenia
- Czy w przypadku braku testamentu każdy kto jest małżonkiem, wstępnym lub rodzicem może spadkodawcy może zostać powołany do spadku?
- Czym w praktyce jest stwierdzenie nabycia spadku?
- Jak przeprowadzić dział spadku?
- Przyznanie spadku na wyłączność jednego spadkobiercy z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców
- Fizyczny podział rzeczy
- Sprzedaż rzeczy wspólnej
- Sądowe postępowanie o dział spadku
USŁUGI Z ZAKRESU PRAWA SPADKOWEGO
Kancelaria Adwokacka Marek Kowalewicz bazując na wieloletniej praktyce i doświadczeniu od lat skutecznie prowadzi sprawy spadkowe obywateli polskich, w tym także osób przebywających poza granicami naszego kraju. Z naszej strony mogą Państwo liczyć na fachowe doradztwo prawne dotyczące rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, dochodzenia roszczeń spadkowych przez osoby uprawnione oraz reprezentowanie Państwa interesów we wszelkich postępowaniach sądowych. Kancelaria Adwokacka Marek Kowalewicz to kompleksowa pomoc prawna w zakresie prawa spadkowego.
CO WCHODZI W SKŁAD SPADKU?
Zgodnie z definicją prawa cywilnego, spadek to prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, przechodzące z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Ta dość prosta definicja nabiera zupełnie innego wymiaru w momencie próby jej przełożenia na stan rzeczywisty. Praktycznie każda osoba w ciągu swojego życia nawiązuje szereg stosunków prawnych, z których tylko nieliczne bezpowrotnie wygasają z chwilą śmierci. Z kolei kontynuacja pozostałych praw i obowiązków osoby zmarłej jest rozstrzygana na podstawie przepisów prawa spadkowego. Uporządkowanie spraw spadkowych może być zwykłą formalnością, ale jak pokazuje nam doświadczenie, niejednokrotnie bywa też skomplikowanym problem. W dużej mierze zależy to od praw i obowiązków, jakie przysługiwały osobie zmarłej. Wielu osobom słowo ,,spadek” kojarzy się z określonym majątkiem, niekiedy wypracowywanym przez lata i posiadającym znaczną wartość. Nieprzypadkowo jednak na wstępie została przytoczona prawna definicja spadku, która jak widać w swoim brzmieniu nie zawiera słowa ,,majątek”, lecz sformułowanie ,,prawa i obowiązki majątkowe”.
PRAWA I OBOWIĄZKI MAJĄTKOWE
Definicja praw i obowiązków majątkowych mówi nam, że skład spadku mogą stanowić zarówno prawa (np. własność rzeczy ruchomych i nieruchomości, potocznie rozumianych jako ,,majątek), ale też obowiązki, czyli wszelkie zadłużenia zaciągnięte przez spadkodawcę, które nie zostały uregulowane za jego życia. Należy więc mieć na uwadze, że sytuacja kiedy skład spadku będą stanowić wyłącznie długi spadkodawcy, jest jak najbardziej realna. Ciężko racjonalnie uzasadnić konieczność przejęcia odpowiedzialności za długi, za które człowiek nie jest zupełnie odpowiedzialny. W związku z powyższym polskie prawo pozostawia spadkobiercom możliwość odrzucenia takiego spadku, który w rzeczywistości wiązałby się raczej z pogorszeniem sytuacji materialnej spadkobiercy niż z jej polepszeniem. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać dokonane przed sądem lub notariuszem. Jedyne ograniczenie, jakie istnieje to czas, który w tym przypadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się
o tytule do swego powołania. W przypadku jego uchybienia poczytuje się, że spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza – czyli odpowiada za długi wchodzące w skład spadku, jednakże tylko do wysokości wartości aktywów, które również w spadku się znalazły. Posługując się prostym przykładem – jeżeli w skład spadku wchodzi samochód o wartości 10.000 zł oraz 100.000 zł długu, w takich okolicznościach spadkobierca nabywający spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada za długi tylko do wysokości 10.000 zł. Technicznie rzecz ujmując, sytuacja ta nie różni się zbyt diametralnie od odrzucenia spadku wprost – spadkobierca, ani nie ma korzyści z majątku, ani nie pogarsza swojej dotychczasowej sytuacji majątkowej (zaspokaja dług z masy spadkowej). W celu uniknięcia potencjalnych niedogodności związanych z nabyciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza warto bacznie pilnować terminu na jego odrzucenie wprost.
KTO MOŻE BYĆ UPRAWNIONY DO DZIEDZICZENIA?
W polskim prawie ustalenie osób uprawnionych do dziedziczeni przebiega na dwa sposoby – poprzez tzw. dziedziczenie testamentowe, kiedy osoby spadkobierców są wprost wskazane w treści testamentu oraz tzw. dziedziczenie ustawowe,
w którym krąg osób i kolejność ich dziedziczenia ustalają przepisy prawa cywilnego. O ile w przypadku testamentu wiele zależy od jego treści (w tym również ewentualnych zapisów testamentowych, wydziedziczenia, itp.), tak zasady dziedziczenia ustawowego są niezmienne i mają najczęstsze zastosowanie w odniesieniu do dziedziczenia spadków. Zgodnie z kodeksem cywilnym w pierwszej kolejności do dziedziczenia są powołane dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Co do zasady, dzieci spadkodawcy wraz z jego małżonkiem dziedziczą w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Czyli w przypadku powołania do spadku czwórki dzieci i małżonka, ich udziały wynoszą ¼ (małżonek) i 3/16 (każde z pozostałych dzieci). Jeżeli zaś dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na jego dzieci w częściach równych. W przypadku braku wstępnych spadkodawcy (dzieci, wnuków, prawnuków itp.) do dziedziczenia powołani są małżonek i rodzice spadkodawcy. W odróżnieniu jednak od dziedziczenia wespół z dziećmi spadkodawcy, małżonek spadkodawcy dziedziczy nie mniej niż połowę spadku – czyli
w przypadku powołania do spadku małżonka i obojga rodziców spadkodawcy ich udziały wynoszą ½ (małżonek) i ¼ (każdy
z rodziców). Dopiero w sytuacji gdy brak jest wstępnych i małżonka spadkodawcy, spadek całościowa przypada jego rodzicom w częściach równych. Jednakże, jeżeli jeden z rodziców spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na rodzeństwo spadkodawcy w częściach równych. Ustawa oczywiście określa dalsze sposoby dziedziczenia na wypadek braku poszczególnych kategorii spadkobierców, jednakże w przeważającej większości dziedziczenie ustawowe przebiega w trzech powyższych wariantach.
CZY W PRZYPADKU BRAKU TESTAMENTU KAŻDY, KTO JEST MAŁŻONKIEM, WSTĘPNYM LUB RODZICEM SPADKODAWCY MOŻE ZOSTAĆ POWOŁANY DO SPADKU?
Okazuje się, że niekoniecznie. O ile większość osób kojarzy instytucję wydziedziczenia, która jest możliwa do zastosowania w przypadku sporządzenia testamentu, tak kodeks cywilny przewiduje również instytucję ,,niegodności dziedziczenia”. Opiera się ona na założeniu, że ze względu na pewne aspekty natury etycznej, zasadne jest niedopuszczenie do dziedziczenia osoby która:
- dopuściła się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy (art. 928 § 1 pkt 1), – nakłoniła spadkodawcę podstępem lub groźbą do sporządzenia, lub odwołania testamentu albo przeszkodziła spadkodawcy podstępem, lub groźbą w dokonaniu jednej z tych czynności (art. 928 § 1 pkt 2),
- umyślnie ukryła lub zniszczyła testament spadkodawcy, podrobiła lub przerobiła albo świadome skorzystała z testamentu przez inną osobę podrobionego, lub przerobionego (art. 928 § 1 pkt 3)
Z żądaniem takim może wystąpić każdy, kto ma w tym interes, a więc są to najczęściej pozostali spadkobiercy. Stwierdzenie niegodności dziedziczenia spadkobiercy, skutkuje uznaniem danego spadkobiercy jako osoby, która nie dożyła otwarcia spadku, a co więcej pozbawia go również prawa do ubiegania się o zachowek. Istotnym przy uznaniu za niegodnego dziedziczenia jest fakt, że nie ma znaczenia moment, w którym zaistniało zdarzenie,
o którym mowa w powyższych przepisach. Wobec tego żadne reguły przedawnienia nie mają tu zastosowania. Jeżeli jednak zdarzy się, że spadkodawca wybaczył za życia spadkobiercy jego czyn, wtedy instytucja ta nie jest zasadna. Powyższy opis to zaledwie zarys podstawowych zasad dotyczących nabycia spadku i w żaden sposób nie wyczerpuje tego obszernego zagadnienia. Życie pisze różne scenariusze, a relacje pomiędzy spadkodawcą i spadkobiercami, jak również pomiędzy samymi spadkobiercami nieraz kształtują się w sposób zupełnie niestandardowy. Z tego też względu często pozornie prosta instytucja prawa spadkowego może niekiedy ulec znacznemu skomplikowaniu.
CZYM W PRAKTYCE JEST STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU?
Przeprowadzenie samego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w wielu przypadkach w rzeczywistości nie kończy kwestii prawnego uregulowania stosunków pomiędzy spadkobiercami. Celem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku jest wyłącznie ustalenie, kto wchodzi w krąg spadkobierców po zmarłym oraz w jakiej części ułamkowej przypada każdemu ze spadkobierców udział w spadku. Jak łatwo się domyśleć sprawa jest prosta, jeżeli jest tylko jeden spadkobierca. Cały majątek spadkodawcy w wyniku wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku staje się własnością jednej osoby. Jeżeli spadkobierców jest więcej, każdy z nich nabywa własność masy spadkowej w określonej części (o zasadach dziedziczenia ustawowego pisaliśmy szerzej tutaj). Następstwem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wobec spadkobierców jest więc powstanie pomiędzy nimi współwłasności rzeczy wchodzących w skład spadku w częściach ułamkowych. Rozwiązaniem tych nie do końca klarownych okoliczności jest właśnie postępowanie o dział spadku, którego istota sprowadza się do ustalenia, co konkretnie wchodzi w skład spadku, a następnie przyznanie tych składników masy spadkowej na wyłączną własność poszczególnym spadkobiercom.
JAK PRZEPROWADZIĆ DZIAŁ SPADKU?
W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż dokonanie działu spadku nie jest postępowaniem dla spadkobierców obowiązkowym. Prawo nie wiąże z takim zaniechaniem żadnych konsekwencji prawnych, ani nie obarcza go żadnym terminem. Dopóki pomiędzy spadkobiercami istnieje pełne porozumienie co do sposobu zarządzania mieniem, którego stali się współwłaścicielami na podstawie dziedziczenia, z dokonaniem ostatecznego podziału masy spadkowej można czekać nieokreśloną ilość czasu. Przeprowadzenie działu spadku może nastąpić w drodze sporządzenia stosowanej umowy lub w drodze postępowania sądowego. Oczywiste jest, że wybór sposobu dokonania działu spadku zależy w głównej mierze od spadkobierców a dokładniej od tego, czy osiągnęli porozumienie, co do sposobu dokonania podziału. W razie zaistnienia sporów nieodzownym jest przeprowadzenie sądowego postępowania o dział spadku, w którym sąd rozstrzygnie o przynależności poszczególnych składników spadku. Co do zasady, jeżeli w skład spadku wchodzą wyłącznie rzeczy ruchome, nieprzejawiające dużej wartości (np. rzeczy osobiste spadkodawcy) to ich podział pomiędzy spadkobiercami może przebiegać na podstawie zwykłej umowy, która nie wymaga żadnej szczególnej formy – w tym przypadku wystarczające jest nawet ustane porozumienie pomiędzy spadkobiercami. Problemy mogą pojawić się sytuacji, gdy w skład spadku wchodzą rzeczy o znacznej wartości np. unikatowe kolekcje, samochody, czy przede wszystkim – nieruchomości. Ułamkowa współwłasność tych przedmiotów, sprawia, że sprawiedliwy ich podział, który zadowoli wszystkich spadkobierców, można przeprowadzić na trzy sposoby.
PRZYZNANIE SPADKU NA WYŁĄCZNOŚĆ JEDNEGO SPADKOBIERCY Z OBOWIĄZKIEM SPŁATY POZOSTAŁYCH SPADKOBIERCÓW
Jest to najpopularniejszy sposób przeprowadzenia działu spadku. Określony składnik spadku (np. samochód) jest przyznawany na wyłączną własność jednemu ze spadkobierców i ma on obowiązek dokonać spłaty udziałów pozostałych spadkobierców, które przysługiwały im wobec tego składnika spadku. Dla przykładu – spadkobiercy A i B w drodze nabycia spadku stali się współwłaścicielami samochodu o wartości rynkowej 40 000,00 zł, przy czym udział współwłasności każdego
ze spadkobierców wynosi ½. W drodze działu spadku samochód został przyznany na wyłączną własność spadkobiercy A,
z jednoczesnym ustaleniem obowiązku spłaty równowartości dotychczasowego udziału spadkobiercy B. Skoro udział spadkobiercy B wynosił ½ współwłasności samochodu o wartości 40 000,00 zł, spadkobierca A musi spłacić jego udział kwotą 20 000,00 zł. Należy jednak zaznaczyć, iż dokonanie spłaty udziału drugiego spadkobiercy nie jest obowiązkowe – spadkobierca wyzbywający się swojego udziału może zrzec się przysługującej mu spłaty.
FIZYCZNY PODZIAŁ RZECZY
Ten sposób działu spadku jest w dużej mierze uzależniony od charakteru składnika spadku, ponieważ jego właściwości muszą umożliwiać dokonanie takiego podziału. Sposób ten stosuje się głównie wobec nieruchomości, które dodatkowo muszą spełniać warunki umożliwiające dokonanie fizycznego podziału (np. dostęp do drogi publicznej działek powstałych w drodze podziału niezabudowanej nieruchomości). Nie w każdym przypadku jest więc możliwe jego zastosowanie. W następstwie fizycznego podziału rzeczy dotychczasowi współwłaściciele stają się wyłącznymi właścicielami wydzielonych części przedmiotu wchodzącego w skład spadku, zgodnie z przysługującym im udziałem. Jeżeli jednak podział nie zostanie przeprowadzony zgodnie z istniejącymi udziałami spadkobierców (np. działkę podzielono wobec spadkobierców mających udział w wysokości 1/2, poprzez wyodrębnienie działek o powierzchni 60% i 40% dotychczasowej działki) – spadkobierca otrzymujący mniejszą część, może żądać wyrównania swojego udziału poprzez dokonanie dodatkowej spłaty pieniężnej od spadkobiercy, który otrzymał większą część.
SPRZEDAŻ RZECZY WSPÓLNEJ
Następuje poprzez sprzedaż rzeczy będącej przedmiotem współwłasności na rzecz osoby trzeciej – dotychczasowi współwłaściciele dzielą się pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży według przysługujących im udziałów.
SĄDOWE POSTĘPOWANIE O DZIAŁ SPADKU
Wszczynając postępowanie o dział spadku, ostateczne określenie sposobu jego przeprowadzenia w głównej mierze zależy od tego, co jest przedmiotem spadku oraz jakie stosunki istnieją pomiędzy obecnymi współwłaścicielami/spadkobiercami. Należy również pamiętać o tym, że sąd orzekając o dziale spadku nie jest ostatecznie związany treścią wniosku i zawartym w nim żądaniu dotyczącym sposobu podziału. Przede wszystkim badane są takie okoliczności sprawy, jak stan majątkowy poszczególnych spadkobierców, ich aktualne miejsce zamieszkania oraz uzasadnienia roszczeń co do poszczególnych składników spadku. Jeżeli dodamy do tego również konieczność zaliczenia na rzecz spadku otrzymanych darowizn od spadkodawcy lub rozliczanie nakładów pozostałych spadkobierców na rzecz wspólną w trakcie trwania współwłasności postępowania o dział spadku bywają niekiedy bardzo skomplikowane oraz długotrwałe. Należy też zaznaczyć, że opłata od wniosku o dział spadku wynosi 500 złotych, ale jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku (czyli wszyscy uczestnicy akceptują proponowany podział poprzez złożenie stosownych oświadczeń), sąd pobiera wtedy wyłącznie opłatę stałą w kwocie 300 złotych. W przypadku, gdy wraz z działem spadku wnosi się również o zniesienie współwłasność (czyli sytuacja gdy spadkobiercy są również współwłaścicielami na podstawie innego niż dziedziczenie tytułu prawnego, np. małżonkowie) opłata wynosi 1000,00 zł, a jeżeli zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, wtedy sąd pobiera jedynie kwotę 600 złotych. Powyższe zasady ponoszenia opłat w postępowaniu o dział spadku najlepiej uzmysławiają, jak duże znaczenie w tych sprawach ma możliwość porozumienia pomiędzy spadkobiercami. Często jednak dział spadku staje się punktem zapalnym w stosunkach pomiędzy spadkobiercami, a nagromadzone negatywne emocje uniemożliwiają dojście do jakiegokolwiek porozumienia i wtedy nieodzowne może okazać się wsparcie Kancelarii Adwokackiej. Dobry adwokat z doświadczeniem w zakresie prawa spadkowego nie tylko ochroni interesy swoich mocodawców w toku wszczętego postępowania poprzez profesjonalną reprezentację przed sądem, ale przede wszystkim umożliwi porozumienie zwaśnionych stron i wypracuje najkorzystniejsze rozwiązanie, dając tym samym satysfakcję każdej ze stron. Zapraszam do współpracy z moją Kancelarią – prowadzimy sprawy spadkowe na terenie całej Polski jak również osobom mieszkającym poza granicami naszego kraju – adwokat Marek Kowalewicz.
