W ostatnich latach ilość spraw dotyczących szeroko pojętych rekompensat znacząco wzrosła. Przewodnimi terminami, które najczęściej występują w tematyce odszkodowawczej są „zadośćuczynienie” i „odszkodowanie”. W języku potocznym zdarza się, że oba pojęcia są używane naprzemiennie, zapewne wynika to z faktu częstego występowania obok siebie w sprawach odszkodowawczych, to jednak są one odrębnymi instytucjami prawa cywilnego. Różnią się one od siebie, chociaż istnieją sytuacje, że źródłem ich powstania może być jedno zdarzenie, to jednak obejmują zupełnie inny zakres. Generalnie odszkodowanie i zadośćuczynienie to dwie różne formy rekompensaty poniesionych szkód. Odszkodowanie nakierowane jest na rekompensatę szkody majątkowej, natomiast zadośćuczynienie – szkody niemajątkowej.
Kiedy należy się odszkodowanie?
Odszkodowanie jak sama nazwa wskazuje, wprost wiążę się z faktem powstania szkody. Jest ono równowartością szkody wyrażonej pieniężnie, a która może dotyczyć osoby, jak i jej majątku. Przykładowo pokrzywdzony może dochodzić kosztów leczenia urazów i schorzeń związanych z wypadkiem drogowym, jak również zwrotu kosztów swojego zniszczonego mienia w postaci samochodu. Zgodnie z polskim prawem odszkodowanie może obejmować faktycznie poniesione straty oraz utracone korzyści, to drugie pojęcie wymaga dokładniejszego wyjaśnienia. Mianowicie to ogół korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, jeżeli nie doszłoby do zdarzenia będącego przedmiotem roszczeń, a upraszczając wszystko to, co osoba poszkodowana mogłaby osiągnąć, gdyby nie doszło do zdarzenia powodującego szkodę. Obrazowo są to utracone dochody w wyniku braku możliwości zarobkowych, np. spowodowanych zniszczeniem samochodu – taksówki, czy też przebywaniem na zwolnieniu lekarskim. Odszkodowanie jako naprawienie szkody to rekompensata za szkodę materialną, którą można stosunkowo łatwo obliczyć. Bardzo ważna jest możliwość udokumentowania przez osobę poszkodowaną poniesionych strat, czy też wydatków. Istotne będą wszelkiego typu faktury, rachunki, wyliczenia kosztów poniesionych przez poszkodowanego, na podstawie rynkowych cen zakupu przedmiotów i usług. Osoba poszkodowana, jako uprawniona posiada możliwość wyboru naprawienia szkody, jest to przywrócenie stanu poprzedniego, bądź zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej i to rozwiązanie występuje najczęściej. Gdyby nastąpiła sytuacja, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe, albo pociągnęło za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Należy dodać, iż kwota odszkodowania może ulec zmniejszeniu w następującej sytuacji, kiedy poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody. Wówczas obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Generalizując, odszkodowanie jest to świadczenie, które powinno rekompensować tylko szkody doznane w sferze majątkowej, a jego celem jest wyłącznie wyrównanie tego uszczerbku powstałego w wyniku danego zdarzenia. Dlatego też kwota odszkodowania musi odpowiadać dokładnie równowartości powstałej szkody majątkowej.
Czym jest zadośćuczynienie?
Zadośćuczynienie jest formą pieniężnej rekompensaty szkody niemajątkowej, a co za tym idzie jest ją trudniej zdefiniować niż szkodę majątkową. Zazwyczaj przybiera ona postać negatywnych przeżyć, cierpień fizycznych lub psychicznych, wynikających ze zdarzenia powodującego ową szkodę. Z racji tego, że w tym przypadku jest to uszczerbek niemajątkowy, więc możemy mieć z nim do czynienia tylko w przypadku szkody na osobie.
Jako rekompensata przebytych cierpień, trudniej jest obiektywnie oszacować wysokość świadczenia, pomocne mogą się okazać informacje dotyczące wysokości kwot uzyskiwanych w tym zakresie przez innych poszkodowanych. Jednakże z racji zmieniającej się linii orzeczniczej oraz uwarunkowań społeczno – gospodarczych, wyroki zapadające w tym zakresie mogą się różnić znacząco od siebie. Na wysokość zadośćuczynienia za krzywdę związaną z uszkodzeniami ciała lub rozstrojem zdrowia mają wpływ m.in. następujące czynniki: rozmiar cierpień psychicznych i fizycznych, stopień i charakter uszczerbku na zdrowiu, trwały lub czasowy, nieodwracalność następstw wypadku, kalectwo i jego stopień, rodzaj wykonywanej pracy, konieczność korzystania ze wsparcia bliskich. W przypadku śmierci bliskiej osoby kryteria są nieco inne np.: rozmiar doznanych negatywnych emocji osób bliskim zmarłemu i ich intensywność, dolegliwości fizyczne (różnego rodzaju zaburzenia i pogorszenie stanu zdrowia), jak śmierć osoby najbliższej wpłynęła na funkcjonowanie pozostałych członków rodziny. Podsumowując wyżej wymienione zagadnienia możemy stwierdzić, że zadośćuczynienie a odszkodowanie to dwa odrębne roszczenia i wynika to nie tylko z innych podstaw prawnych, ale i z różnych funkcji każdego z tych roszczeń. Po więcej informacji zapraszam do mojej Kancelarii w Białymstoku- specjalizujemy się w dochodzeniu odszkodowań.
Marek Kowalewicz
Adwokat
