Resort sprawiedliwości przygotował projekt zmian prawa spadkowego, który został przyjęty przez rząd z końcem ubiegłego roku. Już w połowie lutego 2023 roku, Sejm rozpoczął prace nad owym projektem, którego celem jest m. in. przystosowanie procedury spadkowej do faktycznych relacji rodzinnych, usprawnienie procesu dziedziczenia i przyspieszenie obiegu informacji oraz dokumentacji. Jakie więc są główne założenia nowelizacji spadkowej?
Spadek – co to jest?
Na wstępie chciałbym nadmienić czym dokładnie jest spadek. Otóż biorąc pod uwagę obowiązujące przepisy, spadek to nic innego, jak prawa i obowiązki majątkowe, które na zasadzie sukcesji uniwersalnej, w wyniku dziedziczenia, przechodzą na spadkobierców zmarłego spadkodawcy. Ważnym aspektem jest fakt, iż w skład spadku wchodzą nie tylko aktywa, ale i również pasywa, czyli długi spadkowe.
Spadkobierca może zdecydować, czy dany spadek chce dziedziczyć, czy też odrzucić. W takich sytuacjach, uprawniony ma do wyboru pewne możliwości. Pierwszą z nich jest przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi – czyli tzw. przyjęcie proste. Drugą opcją jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca owszem, przyjmuje spadek – lecz z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wartości stanu czynnego spadku, który jest ustalony w inwentarzu. Ostatnią możliwością jest odrzucenie spadku.
Najważniejsze zmiany w prawie spadkowym 2023 – zmniejszony krąg spadkobierców
Przedstawiona nowelizacja Kodeksu cywilnego odnosi się w dużej mierze do trzeciej grupy spadkowej. Nowelizacja miałaby zawęzić ową grupę spadkobierców do dziadków, rodzeństwa rodziców spadkodawcy oraz ich zstępnych. Oznacza to, że zstępni dziadków spadkodawcy – czyli dalecy krewni, tzw. ,,cioteczne” bądź ,,stryjeczne” wnuki oraz dalsze pokolenia – zostaną wyłączeni od dziedziczenia.
Są to osoby, które w ocenie ustawodawcy, w obecnych czasach, w zdecydowanej większości nie utrzymują jakichkolwiek relacji ze spadkodawcą. Wprowadzenie zasadniczej nowelizacji dostosowałoby prawo spadkowe do aktualnych realiów i wzorców relacji rodzinnych panujących w trzeciej grupie spadkobierców.
Powyższe będzie miało również istotny wpływ na czas trwania postępowania i jego uproszczenie, wszakże zostaną wyeliminowane sytuacje, w których występuje potrzeba poszukiwania z urzędu przez sąd dalszych krewnych spadkodawcy i wzywania ich na rozprawę. Niekiedy owi spadkobiercy nawet nie są świadomi o fakcie śmierci spadkodawcy.
Zmiany w prawie spadkowym – kto może być niegodny dziedziczenia?
Nowelizacja przewiduje, że osoby, które uporczywie uchylały się od wykonywania pieczy nad spadkodawcą bądź obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy – mogą zostać uznane za niegodne dziedziczenia. Uściślić należy, iż owy obowiązek alimentacyjny mógł zostać określony co do wysokości przez orzeczenie sądowe, ugodę zawartą przed sądem bądź innym organem lub odrębną umową.
Małoletni, a spadek – nowelizacja 2023 r.
Obecnie obowiązujące przepisy stanowią, że spadkobierca w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy, musi złożyć oświadczenie o przyjęciu – bądź odrzuceniu spadku.
Planowana nowelizacja przewiduje pewnego rodzaju ochronę i ułatwienie dla osób ubezwłasnowolnionych oraz małoletnich. W sytuacjach, w których złożenie powyższego oświadczenia wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego, to dany termin będzie ulegał zawieszeniu. Takie rozwiązanie sprawi, że należny małoletnim oraz ubezwłasnowolnionym spadek, w żaden sposób nie przepadnie z powodu niedopilnowania wszelkich formalności. Dane oświadczenia mogą zostać złożone również przez ich opiekunów.
Marek Kowalewicz
Adwokat
