Życie byłych partnerów po rozwodzie nie zawsze przebiega po dobrej myśli, zwłaszcza, gdy został on przeprowadzony z orzekaniem o winie lub małżonkowie rozstali się w złych relacjach. Sprawa może się dodatkowo skomplikować, gdy w grę wchodzą małoletnie dzieci. Wtenczas ustanawiane są alimenty. Jednak niezwykle często występują sytuacje, gdzie były partner nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego. W takich momentach najczęściej wykonywane są liczne połączenia telefoniczne oraz wysyłanie wiadomości tekstowych, których główną treścią jest domaganie się o uregulowanie płatności. Czy takie zachowanie można uznać za nękanie byłego partnera?
Alimenty na dziecko – kto zazwyczaj je płaci?
Najczęstszym stanem faktycznym w Polsce jest sytuacja, w której owe alimenty ponosi ojciec dziecka. Nie wyklucza to natomiast przypadków, w których to kobieta wypłaca alimenty na dziecko, pozostające pod opieką partnera. Będąc na bieżąco w sprawach rodzinnych nagminnie słyszę o tym, iż były partner nie wywiązuje się z obowiązku i nie wypłaca zasądzonych alimentów na dziecko. Przychodzi pewien moment, w którym strona uprawniona zaczyna się upominać o wyregulowanie płatności na dziecko, poprzez wysyłanie niekiedy dużej ilości SMS- ów, bądź wykonywanie połączeń telefonicznych.
Co to jest nękanie na podstawie kodeksu karnego?
Według art. 190a § 1 Kodeksu karnego (dalej jako „k.k.”) ten, kto ,,przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”. Jest to przestępstwo umyślne.
Czym jest nękanie?
Nękanie drugiej osoby należy rozumieć jako pewnego rodzaju dręczenie innego człowieka. Jest to w pewien sposób niedawanie spokoju, często poprzez gnębienie oraz prześladowanie. Jednak aby uzyskało ono miano ,,uporczywego”, koniecznym musi być fakt, iż takie zachowanie trwało przez określony, dłuższy czas, było natarczywe, intensywne i oczywiście – wbrew woli pokrzywdzonego. Kiedy więc zaczyna się uporczywość? Otóż w momencie, gdy osoba pokrzywdzona zażąda, aby zaprzestać owego zachowania, które to posiada cechy nękania. Jednak znamion uporczywego nękania nie wyczerpuje oczywiście kilka prób połączeń telefonicznych czy też SMS-ów.
Czy wiadomości dotyczące alimentów mogą być uznane za nękanie?
Chciałbym bliżej przyjrzeć się pewnemu wyrokowi Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2021 r.(sygn. V KK 374/20), który wydał istotne orzeczenie w powyższej materii. Otóż stan faktyczny sprawy prezentował się w ten sposób, iż kobieta opiekująca się 3-ką dzieci, wysyłała wiadomości oraz wykonywała telefony pytając o alimenty. Były mąż natomiast uznał, iż była partnerka go w ten sposób nęka i skierował sprawę na drogę sądową. Co ciekawe, Sąd I instancji uznał kobietę za winną nękania byłego męża telefonami oraz SMS-ami, skazując ją przy tym na ograniczenie wolności w postaci 20 godzin prac społecznych na okres 4 miesięcy. Sąd dokonał subsumpcji stanu faktycznego na podstawie przesłuchania oskarżonej (gdzie – notabene – przyznaje się do winy) oraz na podstawie wydruków SMS uznając, iż okoliczności czynu oraz wina oskarżonej nie budzi żadnej wątpliwości. Wydał przy tym wyrok nakazowy, do którego nie został złożony sprzeciw, czego konsekwencją było jego uprawomocnienie się.
Nękanie drugiej osoby poprzez SMS-y – czy upominanie się o alimenty jest nękaniem?
Rozwój danej sprawy przyjął zupełnie inny obrót w momencie, gdy Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację do Izby Karnej Sądu Najwyższego wskazując, iż Sąd I instancji rażąco naruszył prawo procesowe i zbagatelizował poważne wątpliwości w owej sprawie. Kluczowym dowodem były wydruki SMS, które szczególnie budziły zastrzeżenia. Zawierały one jedynie numer telefonu, datę oraz pierwsze i przy tym często niepełne zdanie wiadomości. RPO podnosił, iż nie jest możliwe ustalenie, jaka była faktyczna, pełna treść wysyłanych wiadomości oraz kto tak naprawdę był inicjatorem konwersacji wyrwanej z kontekstu. Natomiast było można z łatwością wywnioskować, iż szczątkowe treści wiadomości tekstowych w przeważającej skali odnosiły się do kwestii finansowych oraz problemów dnia codziennego, dotyczących opieki nad dziećmi oraz wspólnego wychowania.
Nękanie byłego partnera SMS-ami, czy zwykła próba kontaktu?
Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż owe dowody nie były wykazaniem popełnienia przestępstwa nękania przez oskarżoną lecz inicjowaniem kontaktów z byłym małżonkiem, celem załatwienia wszelkich spraw, mających miejsce między rodzicami wspólnych oraz małoletnich dzieci. Oskarżona, w wyżej wspomnianym przesłuchaniu, podczas postępowania przygotowawczego, przyznała się do zarzucanego jej czynu. Jednak przyglądając się istocie jej wypowiedzi, kobieta jedynie przyznała się do zachowań polegających na telefonowaniu i wysyłaniu wiadomości tekstowych, które spowodowane były trudnościami – a wręcz niemożnością uzyskania od byłego partnera świadczeń alimentacyjnych. Fakt ten został potwierdzony zarówno poprzez korespondencję, jak i zeznania świadków.
Sąd Najwyższy i jego orzecznictwo w sprawie nękania
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2021 r. uznał, iż Sąd Rejonowy na podstawie zgromadzonych dowodów, powinien wskazać pewne wątpliwości w kwestii popełnienia przez oskarżoną określonego w art.190a § 1 k.k. występku uporczywego nękania, a decyzja o wyroku nakazowym, w danej sprawie, rażąco naruszyła przepisy postępowania. Niniejszym, Sąd Najwyższy uchylił owy wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Pamiętać przy tym należy, iż każdy stan faktyczny prezentuje się inaczej i wymaga indywidualnego podejścia oraz rozpatrzenia.
Marek Kowalewicz
Adwokat
